Шупашкар районӗнчи Шемшер ялӗнче ҫуралса Китайра тӗпчев ӗҫӗпе тимлесе пурӑннӑ Иакинф Бичурин ҫуралнӑранпа килес ҫул 240 ҫул ҫитет. Кӳкеҫре вырнаҫнӑ «Бичурин тата хальхи самана» музейӑн попечительство канашӗн пайташӗсем «Н.Я. Бичурин йӗрӗпе» туристла ҫулҫӳрев йӗркеленӗ май Иакинф архимандрит пулнӑ вырӑнсенчен хӑшӗсене ҫитсе курнӑ.
Ҫулҫӳреве хастарсем Кӳкеҫри Бичурин пахчинчи ӑсчахӑн палӑкӗ умне чечек хунинчен пуҫланӑ. Унтан Никита Бичуринӑн тӑван кӗтесне, Типнере, кайнӑ. Унти асӑну чулӗ умне те чечек хунӑ. Ҫула тухнисем унтан Сӗве хулине кайнӑ. Шӑпах унта Никита Бичурин тӗн ӗҫне пуҫланӑ. Кайран Хусана ҫитнӗ. Ӑсчахӑн унти тапхӑрӗ 16 ҫула пынӑ: 13 ҫул (1786—1799 ҫулсенче) вӗреннӗ, 2 ҫул вӗрентнӗ, 1 ҫул мӑнастире ертсе пынӑ. Хусанта Пичуринский хушамата тата Иакинф манах ятне илнӗ.
Ҫапла вара кӳкеҫсем Никита Бичурин 1777 ҫултанпа 1802 ҫулччен пулнӑ вырӑнсене ҫитнӗ.
«Шкула хатӗрленме пулӑш» ятпа иртекен акци республикӑри хӑш-пӗр районта ҫак кунсенче малалла пырать. Ӑна, сӑмахран, Ҫӗмӗрле, Шупашкар районӗсенче йӗркеленӗ.
Ҫӗмӗрле районӗнче йывӑр лару-тӑрура шутланакан 572 ҫемьене шута илнӗ. Вӗсенче 1043 ача ӳснине пӗлтереҫҫӗ. Нумай ачаллисем те пур.
Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр та ашшӗ-амӑшӗ шкула валли кирлӗ япала туянса парайманнисене пулӑшма чӗнсе каланӑ май уҫӑ кӑмӑллисенчен тетрадь-ручка, ҫипуҫ, ура тӑхӑнмалли, спорт тумтирӗ тата ытти пухнине пӗлтерет. Шупашкар районӗнче акци авӑн уйӑхӗн вӗҫӗчченех тӑсӑлӗ.
Ачасене пулӑшас текен ырӑ та уҫӑ кӑмӑллӑ ҫынсене халӑха социаллӑ пулӑшу кӳрекен центрсенче хаваспах кӗтеҫҫӗ.
Шупашкарти крематори валли Шупашкар районӗ ҫӗр уйӑрма килӗшнӗ. Ун валли 4,34 гектар уйӑрма йышӑннӑ.
Шупашкарта хальхи вӑхӑтри крематори тума палӑртаҫҫӗ тесе Чӑваш халӑх сайчӗ унччен те пӗлтернӗччӗ. Маларах ку ыйту уҫӑмлӑ татӑлнине каламанччӗ пулсан, крематори тӑвас ыйту ҫуркунне татӑлнӑччӗ. Аса илтеретпӗр, вилнӗ ҫынсене ҫунтармалли ҫурт кирлине хула влаҫӗсем леш тӗнчене кайнисене пытарма Шупашкарта вырӑн сахалланса пынипе тата ҫӗр лаптӑкӗсем хаклипе сӑлтавлаҫҫӗ.
Крематори тӑвассине ҫынсем епле йышӑннипе те кӑсӑкланнӑ. Ыйтӑма хутшӑннисенчен 80 проценчӗ ку шухӑша ырлать иккен. Халӗ вара хула влаҫӗсен крематори тума "кӗмӗл" хывма килӗшекен укҫаллӑ ҫын тупасси пирки пуҫ ватма тивӗ.
Шупашкар районӗнче каллех ҫӳп-ҫап купи ҫунать. Кун пирки Ирина ятлӑ ҫын «Про Город» редакцине пӗлтернӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 11-мӗшӗнче Чантӑр ялӗ патӗнчи ҫӳп-ҫап вырӑнӗ мӑкӑрланма тытӑннӑ. Ирина ҫав вӑхӑтра Шупашкарти Чапаев савучӗ патӗнчен Чантӑр еннелле ҫул тытнӑ. Тӗтӗм курсан сисчӗвленнӗ вӑл. Малтанах уй ҫунать е пушар тухнӑ тесе шухӑшланӑ. Каяш купи мӑкӑрланнине курсан пушарнӑйсене шӑнкӑравланӑ. Инҫех мар вырнаҫнӑ пӗвере ҫынсем ним пулман пекех шыва кӗнӗ.
Пушарнӑйсем патне ҫӳп-ҫап ҫунни пирки 20 сехет те 53 минутра хыпар ҫитнӗ. Вӗсем тӳрех вырӑна тухнӑ. Пушара вӗсем нумай алхасма паман — тӳрех сӳнтернӗ.
Шупашкар район администрацийӗн пуҫлӑхӗн тивӗҫне пурнӑҫлакан Владимир Димитриев нумай хваттерлӗ ҫуртсене тӗплен епле юсанине пахалама хӑй ҫула тухнӑ. Ҫула тухнӑ-тухнах вӑл ҫурт-йӗр ҫивитти ҫине хӑпарсах аннӑ: строительсем ӗҫе епле пурнӑҫланине куҫӗпе курса хаклас тенӗ.
Владимир Димитриев ӗнерхи тӗрӗслев вӑхӑтӗнче район центрӗнчи Совет урамӗнчи 61-мӗш тата Ҫӗнтерӗве 30 ҫул урамри 1-мӗш ҫурта епле юсанине пахаланӑ.
Иртнӗ ҫул Шупашкар районӗнче нумай хваттерлӗ 13 ҫурта тӗплӗн юсанӑ. Кӑҫал 27 ҫурта 21 миллион тенкӗлӗх ҫӗнетме палӑртса хунӑ.
Ҫав шута Кӳкеҫри 14, Ҫӗнӗ Тутаркассинчи 8, Ҫӗньялти 2, Чӑрашкассинчи 2, Ҫӗктерти 1 ҫурт лекнӗ.
Ӗнерхи куна илсен ҫичӗ ҫуртра ҫивиттие, сивӗ шыв тытӑмне, канализаци пӑрӑхӗсене ылмаштарса ӗлкӗрнӗ.
Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ «Юрма» кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗ чӑх-чӗп валли начар апат туяннӑ.
Россельхознадзор управленийӗ унти комбикорм, тулӑ пахалӑхне тӗрӗслеме Хусанти ятарлӑ центра ярса панӑ. Планпа ирттерекен тӗрӗслев вӑхӑтӗнче илнӗ пробӑсене лабораторире пахалани генпа модефикациленине ҫирӗплетмен-ха: тыр-пул пахалӑхӗ чиперех пулнӑ.
Ҫав вӑхӑтрах кайӑк-кӗшӗк апачӗ валли усӑ куракан тулӑ, урпа пахалӑхне хутпа ҫирӗплетсе паманни йӗркеллӗ япала шутланмасть. Ку вара хальхи вӑхӑтри саккунсене пӑснипе танлашать.
Кӑлтӑкшӑн «Юрма» тулли мар обществӑна Раҫҫей Федерацийӗн административлӑ правонарушенисем ҫинчен калакан саккунӑн 14,43 статйин 1-мӗш пайне пӑснӑ тесе административлӑ майпа явап тыттарма йышӑннӑ.
Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр пулӑшу кирлисене май килнӗ таран пурне те алӑ пама тӑрӑшать. Теприсем, тен, ҫын пулӑшӑвне йышӑнасшӑнах та мар пулӗ, ҫапах та центр специалисчӗсем вӗсене те тимлӗх уйӑрма ӑнтӑлаҫҫӗ.
Ишек ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан Мария Никиолаева ӗмӗрне пӗччен пурӑнса ирттернӗ. Нумаях пулмасть вӑл 90 ҫул тултарнӑ. Хӑй вӑхӑтӗнче ҫемье пурнӑҫӗ ӑнман та, шӑпа ҫавӑн пек пӳрнӗ пуль тенӗ-ши, Мария Никифоровна кун хыҫҫӑн куна никамсӑрах кунланӑ. Вӑй-халӗ тапса тӑнӑ чух ӗне те усранӑ. Халӗ, ҫул кайнӑҫемӗн, унтан-кунтан ыратаканӗ те сиксе тухать, выльӑх-чӗрлӗхпе аппаланма ҫӑмӑл мар. Пӗччен чуна йӑпатма кинеми темиҫе кушак та усрать, чӗлхесӗр янаварсемпе чунне йӑпатать.
Нумаях пулмасть 90 ҫулхи ватӑна ҫуралнӑ кунпа Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр пуҫлӑхӗ Любовь Ананьева саламланӑ. Кинемее кӑштах та пулин пулӑшу кӳрес тесе социаллӑ ӗҫчен ҫирӗплетесси пирки калаҫса татӑлнӑ.
Шупашкар районӗнчи «Чувашский бройлер» (чӑв. Чӑваш бройлерӗ) кайӑк-кӗшӗк хапрӑкӗнчи йывӑр лару-тӑру пирки эпир те вӗҫӗмех ҫырса тӑтӑмӑр. Пӗр енчен, Шупашкар районӗнче вырнаҫнӑ предприяти шӑпи ҫав района кӑна хумхантармалла пек, анчах ятлӑ-сумлӑ общество республика шайӗнче те пӗлтерӗшлӗ.
Сӑнавҫӑсем шухӑшланӑ тӑрӑх, хапрӑка хапрӑк хуҫисем хӑйсемех панкрута кӑларма ӑнтӑлаҫҫӗ. Ҫавӑн пек ыйтупа республикӑн Арбитраж судне пӗр шухӑшлӑн тенӗ пек ҫитнӗ предприятисен йӗрӗ пӗр хуҫа патне пырса тухать-мӗн.
Ӗнер Арбитраж сучӗн ларӑвӗнче тавӑҫҫӑсемшӗн кӗтменлӗх сиксе тухнӑ. Хапрӑк хӑй умӗнче те апатшӑн татӑлса пӗтмен пулин те Чулхулари «Корма и концентраты» предприяти «Чӑваш бройлерӗн» парӑмне хӑй тӳлесе татма, предприятие панкрута кӑларма кирлӗ мар тесе сӗннӗ. Ку хыпара ларура пулнӑ Андрей Иванов журналист хӑйӗн статйинче ҫырса пӗлтернӗ.
«Чӑваш бройлерӗпе» ҫыхӑннӑ черетлӗ ларӑва Арбитраж сучӗ юпа уйӑхӗн 4-мӗшне куҫарнӑ.
Шупашкар районӗнче 90 ҫулхи юбилея кӑҫал 47 ҫын паллӑ тунӑ. Тем те пулнӑ вӗсен вӑрӑм ӗмӗрӗнче: савӑнӑҫӗ те, хуйхи те.
Ҫӗньял ял тӑрӑхӗнчи Арккасси ялӗнче пурӑнакан Мария Николаевӑна та шӑпа самай тӑлланӑ. Мӑшӑрӗ унӑн Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ. Анчах вӑрҫӑ участникӗн ӗмӗрӗ вӑрӑм пулман: хӗрарӑм 32 ҫулта упӑшкисӗр тӑрса юлнӑ. Алӑри сакӑр ачаран чи асли вӑл вӑхӑтра 11 ҫул тултарса ӗлкӗрнӗ, кӗҫӗнни — ултӑ уйӑх. Ачасемшӗн тапаҫланнӑ та амӑшӗ. Колхозра ӗҫленӗ, ҫирӗп хуҫалӑх тытнӑ, ҫӗлеме ӑста пулнине кура кӳрше-арша та ҫав енпе пулӑшнӑ.
Паян М.Н. Николаеван 17 мӑнук, мӑнукӗсен 30 ачи, мӑнукӗсен ачисен икӗ ача пур. 57 ҫынран тӑракан пысӑк йыш кашни ҫулах кинемее Ҫӗнтерӳ кунӗпе саламлать. Анчах ҫакӑ кинемее ҫамрӑксем ҫулталӑкра пӗрре кӑна аса илнине пӗлтермест: вӗсем яланах унпа. Юратаҫҫӗ ватта, хисеплеҫҫӗ. Хӑй те Мария Николаевна пуринпе те ӑшшӑн сӑмахлать.
Нумаях пулмасть ҫитнӗ юбилей ячӗпе кинемее ҫывӑх ҫыннисем кӑна мар, Шупашкар районӗнчи халӑхӑн социаллӑ ыйтӑвӗсене тивӗҫтерекен центр пуҫлӑхӗ Любовь Ананьева тата Ҫӗньял ял тӑрӑхӗнчи ветерансен канашӗн ертӳҫи Ксения Михайлова та саламланӑ.
Чӑваш Енре халӑхран пухакан сӗт хакӗ ӳснӗ. Утӑ уйӑхӗн 29-мӗшӗ тӗлне республикӑра вӑтамран 1 литр сӗте 14,7 тенкӗпе туяннӑ. Пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, ку 16,7 процент ытларах.
Ҫак уйӑхра Ҫӗмӗрле тата Шупашкар районӗсенче сӗт хакӗ 2 тенкӗ ӳснӗ. Вӑрнар тата Муркаш тӑрӑхӗсенче 1 литршӑн 1,5 тенкӗ ытларах тӳлеме тытӑннӑ. Элӗк, Хӗрлӗ чутай, Вӑрмар районӗсенче сӗт 1 тенкӗ ӳснӗ, Каҫал тӑрӑхӗнче вара — 0,8 тенкӗ.
Патӑрьел, Куславкка, Сӗнтӗрвӑрри, Етӗрне районӗсенче сӗт хакӗ ҫур тенкӗ кӑна хӑпарнӑ. ЧР Патшалӑх ветеринари служби палӑртнӑ тӑрӑх, сӗт хакӗ пахалӑхӗпе лайӑх пулнӑ ҫӗрте ӳснӗ.
Сӗт юр-варне йышӑнакан предприятисенче 1 литр сӗте 18,83 тенкӗпе илеҫҫӗ.
+0.3 °C